مه نسور ئه مین نژاد |
ڕۆژی ۷ی گو ڵان(۲۶ نیسان)
ساڵی 1893 لە ئەستەمبول لە دایک بووە. خویندنی سەرەتایی و ناوەندی و فێرگەی بەرزی یاسای هەر لە وێ تەواو کردووە،دوای سەرکەوتنی کەماڵیزم کە بوو بە هۆی قەدەغە کردنی هەموو مافە کانی گەلی کورد،ئەمین عالی بەدرخانی باوکی لە گەڵ هەر سێ کوڕەکانی فەرمانی خنکاندنیان بۆ دەر چوو، ناچار بوون بچنە میسر و لە وێ نیشتە جێ ببن، بەڵام جەلادەت و کامەرانی برای چوونە ئەڵمانیا و ماوەی هەشت سال لە وێ بوون و جەلادەت کاتی بە فێڕو نەداو خۆی فێری زمانی ئاڵمانی کرد ، هەر وەها زمانەکانی فارسی و عەرەبی و یۆنانی و رووسی و ئینگلیزی زۆر بە باشی زانیوە.جەلادەت بەدرخان لە ڕووی ڕێزمان و وشە وە پسپۆری زمانی کوردی بوو،بەر لە جەلادەت ژمارەیەک کەسایەتی ،لە وانە خەلیل خەیاڵی ،محمەدساڵح بەدرخان و مناڵەکانی جەمیل پاشا هەوڵیاندا ئەلفابێتی پیتی لاتینی بۆ زمانی کوردی بە کار بهێنن ،بەڵام لە درێژەی ئەم هەوڵەدا جەلادەت بوو کە توانی بە شێوازێکی نوێ دوای ۱۴ساڵ لێکۆلینەوە، ئەلفابێتی لاتین بۆ زمانی کوردی بە کار بهێنێت ،کاتێک شورشەکەی شێخ سەعیدی پیران دەستی پێکرد ، خۆی گەیاندە شۆرشەکە و دوای شکستی شۆرشەکە دیسانەوە تورکیا بە جێ ئەهێڵێت و ساڵی 1930 لە دمشقی سوریا کە ئەو دەم لە ژێر دەسەڵاتی فەرانسە دا دەبیت نیشتە جێ دەبێت.لە 25ی گوڵانی 1932 ئەوەڵین ژمارەی گۆڤاری هاوار بە پیتی لاتین لە چاپ دەدات .لە یەکەمین ژمارەی گۆڤارەکە،دەلێت ،زمانمان مێژومانە،زمانمان کەرامەتمانە، کلتورمان لە زمانمان شاراوەیە، وەرن با بە زمانی خۆمان قسە بکەین، وەرن با بە کوردی قسە بکەین، وەرن بە کوردی یەکترمان خۆشبوێت، وەرن با زمانی کوردیمان خۆشبوێت.
جەلادەت ژمارەیەک لە شاعیر و نووسەر و کەسایەتیی لە وانە.عوسمان سەبری،حەسەن هۆشیار،کامەران بەدرخان،جگەرخۆین،نورەدین زازا و قەدری جان، لە دەوری خۆی کۆ کردەوە و شێعر و بابەتی سیاسی ، کلتوری، زمانەوانی .مێژوویی ئەو کەسایەتیانەی لە گۆڤاری هاوار دا بڵاو کردەوە و توانی مۆرکی خۆی لە مێژوی خەباتی کلتوری و زمانی کوردی دا بدات.
گۆڤاری هاوار تا ساڵی 1943 واتە بۆ ماوەی 11 ساڵ بەردەوام بوو و 57 ژمارەی لێ چاپکرا . ساڵی 1943 تا 1945 گۆڤاری ڕووناهی چاپ کردووە.
کتێبێکی لە سەر ڕێزمانی کوردی نووسیوە کە تەنیا بەشێکی چاپکراوە.
فەرهەنگی بە کوردی و یەکێکی دیکەی بە کوردی ، فەرەنسی هەیە .
ئەم کەسایەتیە دامەزرێنەری زمان و ئەدەبیاتی کوردی لە زانکۆی پاریسە .24ی پووشپەر(۱۵ ی تەمموز) 1951 لەدمشقی سوریا کوچی دوایی کردو مێژوویەکی پڕ لە شانازی لەخۆی بۆ گەلەکەی بە جێ هێشت. وە هەر وەها پێشنیار کراوە 25ی گوڵانی ساڵی 1932 بکرێت بە ڕۆژی زمانی کوردی.
سەرچاوەکان.. ئازاد ماکۆیی. Haje.ir.wikepedia.kurdpedia. malpera celadet Ali bedirxan .تیڤی خاک.
0